«Хотын зохид байдал байгуулга» гэһэн шэлэгдэмэл проектые бэелүүлхэ программа Буряадта баталан абтаба.
Апрелиин 1-һээ нэгэ һарын хугасаада уласай ажаһуугшад байдаг гэрэйнгээ хажуугаархи талмайнуудые улам гое, зохид болгохо талаар өөрын һанамжануудаа районуудай гулваанарай дэргэдэхи комиссинуудта мэдүүлхэ аргатай. Эрхэтэдһээ ороһон дурадхалнууд ниитэ нэгэ түсэб руу бүридхэгдэжэ оруулагдаад, энэ жэлэй зун болон намартаа бэелүүлэгдэхэ зэргэтэй.
Проектын талаар комиссида Буряад уласай барилгын болон гэр байрын коммунальна ажахые шэнэдхэлгын сайдай нэгэдэхи орлогшо Евгений Коркин мэдээсэхэдээ, программын еһоор хоер ажалнууд хэгдэхэ гэжэ баталагдаа: бага зэргын болон нэмэгдэһэн гээд ойлгуулба. Түрүүшээрнь хадаа, скамейканууд тодхогдохо, урнанууд табигдаха, хотон доторой харгынууд гэрэлтүүлэгдэхэ, заһабарилагдаха зэргэтэй. Эдэ тоололгонуудаар нэмэлтэ мүнгэн хэрэглэгдэхэгүй, ажалнууд федеральна болон республикын бюджедүүдэй ашаар ябуулагдаха.
Нэмэгдэһэн ажалнуудай тобьегые муниципалитедууд үргэдхэхэ эрхэтэй, тиигэжэ тэрээн дотороо модо тариха, хүүгэдэй, спортын болон контейнернуудай талмайнуудые тодхохо, автохүлэгүүдэй зогсодог газарнуудые эмхидхэхэ ажалнуудые оруулха аргатай. Эндэ хадаа хамтын хэрэг бүтээлгэдэ һонирхолтой районой ажаһуугшад болон бусад нюурнууд оролсожо, ажалай талаар гү, али мүнгөөрөө хабаадаха эрилтэтэй.
«Нэмэри тобьегоор хадаа үнэтэй, ехэ хэмжээ ябуулганууд үнгэргэгдэхэ болоно, тиигээдшье саашань ажаллаха, бариһанаа үлээхэ хэрэг гаргана. Тиимэһээ эрхэтэдые олоор хабаадуулха хэрэгтэй. Тэдэ бэеэрээш хубитаяа оруулха гү, али мүнгөөрөө хабаадалсаха аргатай, жэшээнь, субботнигуудые үнгэргэхэ гү, модо тарихада, нүхыень малтажа үгэхэ гү, гэхэ мэтээр. Үгы гэбэл, ажалнуудые ябуулха хэрэгтэ спонсорнуудые хабаадуулхада, өөрын зөөри жаса руу оруулхада болоно. Бидэ бүхы ажалнуудай дүүрэн сэнгэй адагынь 100-най 5 хубиие, эрхэтэдэй зүгһөө заатагүй оруулагдаха еһотй гээд дурадханабди»,-гэжэ Коркин тэмдэглэбэ.
Муниципальна байгууламжануудай ажалнуудые хүнгэлхын тула, барилгын яаман элдэб шэглэлэй ажалнуудые ябуулха талаар дансануудые бэлдэхэ доодо захын бүридэл баталаа. Жэшээнь, ганса уурнануудые болон скамейкануудые хэхэ газарнуудаар гансал чертеж болон гаргашануудай сметэ хэрэгтэй. Дүүрэн проектнэ саарһа дансанууд энэ ушарта хэрэггүй. Хүтэлбэрилхы компанинуудтай гэрнүүдтэ хүнгэдхэгдэһэн схемэ хэрэглэгдэхэ-хэгдэһэн ажалнуудай түлөө субсиди сметын еһоор юридическа нюур- компанида дамжуулагдаха. Бусад ушарнуудаар муниципалитедууд ажалнуудые ябуулха захилнуудаа торгинуудта гаргаха.
Буряадай толгойлогшын уялгануудые дүүргэгшэ Алексей Цыденовай мэдээсэһээр, энэ программада федеральна бюджедһөө 201 миллион түхэриг, региональна бюджедһөө 15 миллион түхэриг үгтэнэ.
«Энэ мүнгэ тон аша үрэтэйгөөр хэрэглэхэ шухала. Тиихэдээ нэн түрүүн бидэ ямараар дүүргэхэбиибди гэжэ бэшэ, ажаһуугшадта юун хэрэгтэйб гэжэ хараха болонобди. Тон тодорхой, зүб мэдээсэлнүүдые суглуулжа, саг болзортоо торгинуудаа үнгэргэхэ хэрэгтэй» -гээд Цыденов тэмдэглэбэ.
Евгений Коркин харюусахадаа, энэ хэрэгые түргэдүүлхын тула, барилгын яаман муниципальна байгууламжануудай торгинуудаа өөһэдөө ябуулхыень зүбшөөл дурадхана. Даб дээрээ иимэ хэрэгүүд гүрэнэй закупкануудай талаар уласай агенствээр хэгдэнэ гээшэ.
«Хэрбэеэ майн 25-да ямар нэгэ дэбисхэрэй программаяа хэблээ, баталаагүй байгаа һаань, болбосоруулгада шэглүүлэгдэһэн мүнгэн ондоо газарнуудаар хоер долоон хоногой хугасаада тараагдашаха»,-гэжэ сайдай орлогшо лаблаба.
Гол элидхэл шагнаһанайнгаа удаа, Улаан-Үдын мэр Александр Голков хөөрэхэдөө, Буряадай ниислэл программа бэелүүлгэдээ уридшалан бэлэн гуримаар хүдэлнэбди гэбэ, Буряадай ниитэ палатые түрүүлэгшэ Баир Бальжиров дурадхал оруулхадаа, хото дотороо улам гое болгохын тула олониитые тон үргэнөөр, эдэбхитэйгээр хабаадуулха хэрэгтэй гэбэ.
«Ямар хотонууд болбосон түхэлтэй болгогдохоб гэжэ шэлэхэдээ, тэндэхи олониитэ хэр эдэбхитэйб, бариһан объектнууд хэр харагдахаб гэжэ сэгнэгдээд, мүнгэн үгтэхэ байгаа»,-гээд тэрэ хэлээ.
Алексей Цыденов энэ дурадхалые һайнаар сэгнэжэ, бэелүүлгэнь хүндэ байхаар гээд багсаамжалаа.
Евгений Коркин олониитын түрүүлэгшэдэ мэдээсэхэдээ, баригдаһан болбосоруулгын объектнуудай хойноһоо заатагүй харууһан байха гэжэ найдуулаа.
«Сентябрь һарада Арадай Хуралай зүблөөн дээрэ «Дэбисхэрнүүдые болбосоруулгын муниципальна гуримуудые хазагайруулһанай түлөө харюусалга тухай» гэһэн хуулиин проект оруулагдажа, харагдахаар түсэблэгдэнэ»-гээд тэрэ тэмдэглэбэ.
Хото дотор зохид байдал түхеэрхэ хэрэгэй дүнгүүд ноябрь һарада согсологдохо, декабрьта комисси болбосоруулгын эрхим хоер проект шэлэжэ, тэдэнь федеральна конкурсдо хабаадаха эрхэдэ хүртэхэ.
Август һарада 2018-202 онуудта хотын түхэл бүридхэхэ талаар проект харагдаха. Табан жэлэй программада 106 нютаг һуурин оролсохо. Тэндэ байрладаг зоной тоо мянгаад гэжэ мэдээсэгдээ.