Байгаали хамгаалдаг мэдээжэ эколог, Буряадай ниитэ палатын экологическа комиссиин түрүүлэгшэ Евгений Кислов МИНИС гэжэ проектын еһоор Монголдо баригдахаар забдагдаһан гидротехническа түхеэрэлгэнүүд Буряадта ехэ муу хойшолонгуудтай байжа болохо гээд хөөрөө.
Регионой засагай газарай дэмжэлтээр мартын дүүрэтэр Буряадта «Шүрэн» ГЭС бариха талаар ниитын уншалганууд үнгэргэгдэнэ. Байгал далай руу шудхан ородог гол мүрэн Сэлэнгые бүридхэдэг Орхон голдо зайн гал үйлэдбэрилдэг шэнэ станци баригдаха зэргэтэй.
Евгений Кисловай тэмдэглэһээр, Монголой талын Нушкиһаа эхилээд Северобайкальск хүрэтэр хэдэн уншалгануудай эмхидхэһэниинь тон һайшаалтай. Энэнь хадаа бүхэдэлхэйн банкын эрилтээр ябуулагдажа, хоер талын хоорондоо хэлсэжэ, ниитын зүбшэлгэтэй болоо һаань, барилгада хэрэгтэй урьһаламжа үгтэхөөр хараалагдана.
«Бидэ мүнөө һанаа зобооһон асуудалнуудаа табижа, энэ барилгын хэр шэнжэлэгдэһэн тухай, ямар хойшолонгууд хүрэжэ болохоб гэжэ мэдэхэ аргатайбди. Бүхыдөө арад зон МИНИС-ай проектдэ болгоомжотойгоор, болюулаа һаа дээрэ гээд хандана-нэгэ таламнай аргагүй ехэ аюулнууд ушаржа болохо гээд ойлгоно, нүгөө тала мэдээсэл багатай байна»-гээд эколог тоолоно.
Муунуудай тоодо юу онсолмоор бэ гэхэдэ, Россин талада хоер проект харуулагдана. Шүрэнэй боон Орхоной ГЭС-үүд, харин Эгийн гол дээрэхи гурбадахи плотина тухай эдэ уншалгануудта хэлэгдэнэгүй. Энэ проектые Хитадай банк хангана. Тиихэдэ Идэр гол дээрэ, энэмнай Сэлэнгэ мүрэнэй дээгүүрхи хуби, дүрбэдэхи плотина баһал харагданагүй. Иимэ найдабари багатай харилсаан саашадаа улам муу нүлөө үзүүлжэ, хамтын харисаанда бүри ехэ хойшолонгуудые үзүүлхэ зэргэтэй.
Кисловай хэлэһээр, «Орхоноор монголнууд сэхыень хэлээ. Оюу –Толгой болон Таван толгой газарнуудһаа зэд болон алта малтажа абахын тула, гүрэнэй зүүн урда зүг руу бусаалтагүйгөөр голой урасхал ябуулагдаха түсэбтэй. Энээн дээрэ Канадын «Айвенго Майнз» гэжэ корпораци хүдэлнэ. тиин олзоборилогдоһон ашагта малтамалнууд Хитад руу абаашагдана. Гэбэшье, Хитадай хажуугаар Хуанхэ мүрэн урдана. Ашагта малтамалнуудаа абахын тула хитадууд өөрын уһа хэрэглэхэ аргатай ха юм. Орхонһоо юундэ уһа абанаб ? Маанадта хэлэхэдээ, секундын 2 хахад гурбалжан метр уһан абтана гэнэ, энэншье бага бэшэ, теэд проект соо уһанай эрьесэ тухай орой ямаршье мэдээн үгтэнэгүй. Гарза яагаашье һаа ехэ, энэнь Байгал далайда уһанай бага бололгодо сэхэ нүлөөлнэ, Сэлэнгэмнай хохидоно гээд Кислов тэмдэглээ.
Бусад хойшолонгуудай тоодо шэнжэлэгшэ Улаан-Үдын ажаһуугшадта хабаатай иимэ мэдээ үгөө.
«Буряадай ниислэл Богородска олтирогто тодхоотой уһа абалгаһаа хангагдана гээшэ. Тэрэнь Сэлэнгэ мүрэнтэй зэргэ урдадаг элһэн дорохи гол болоно. Хэдэн шатын хэбтэшэнүүдые дабахадаа, уһамнай олигой сэбэр болодог шэнжэтэй. Эдэ хоер системэнүүд бэе бэедээ нүлөөлдэг. Хэрбэеэ Сэлэнгэ мүрэндэ уһанай бага байгаа һаа, нүгөөдэдэнь уһанай хэмжээн баһал доошолхо байна. Уһамнай маанадта хэр хүрэхэб, али Улаан-Үдэ уһагүй үлэхэ аюултай гү» гэжэ сэгнэгдээгүй гээд эколог нэмэбэ.
Гобиин зүүн урда зүгые уһаар хангажа, тэндэ ой модо тариха хэрэг Хитадта үшөө юугөөр һайн бэ гэхэдэ, Пекиндэ элһэнэй һалхин болюулагдаха зэргэтэй. Монголой ажаһуугшадта аша нүлөө балай үзүүлэгдэхэгүй.
Кисловай хэлэһээр, «Шурэн» ГЭС –энэ сэбэр элшэ хүсэн. Росси Монголдоо адли зэргэ элшэ хүсэ үгжөөлгые дурадхаха еһотой.
«Монголдо заншалта элшэ хүсэн олзогүй, юундэб гэхэдэ тала дэбисхэрынь аргагүй ехэ, ажаһуугшадынь үсөөн. Тиимэһээ Лэп барилга дэн үнэтэй, тиигээдшье аргагүй ехэ гарза ушаруулха хойшолонгуудтай. Эндэ хадаа бага түхэлэй элшэ хүсэ хүгжөөбэл, тааруу: наранай, һалхинай, дизельна болоод биологическа үлэдэһэнүүдые хэрэглэжэ, биогаз абаха хүрэтэр аргануудые харамаар. ГЭС бариха хэрэг ехэ мүнгэтэй ехэ проект болоно. Тиимэһээ монголнууд дуратай байна гээд тэрэ тобшолоо.